De Workumer of Friese El

De Workumer EL of Friese EL werd in geheel Friesland gebruikt van 1504 tot 1775.

In 1820 voert Nederland als eerste land het metrieke stelsel in. Dit is het tiendelige stelsel met meters, kilo's en liters. Makkelijk én duidelijk in gebruik. We weten niet beter en willen niet anders. Zeker niet terug naar de oude maten met soms grappige namen, zoals rinkelmandje, stuiverskannetje, oxhoofd, mengel, dikkop, roede of een loop. Iedere stad of regio had zijn eigen maten en gewichten, afgeleid van lichaamsdelen, gebruiksvoorwerpen of gebruiken, zoals: voet, duim, el, span, een morgen land ( zoveel land als een boer in een morgen kon maaien), één uur gaans (één uur lopen), vat, kan, lood, korf, kop, ton, mand, zak, enz.. Sommige steden hadden ook een eigen munt. In Friesland waren dat Franeker, Leeuwarden, Sneek, Bolsward en Workum. Dus het was wel opletten of je wel de waar kreeg voor je geld.

Workum had vroeger, tot ongeveer halverwege de 16e eeuw, een bloeiende Laken- en Linnenindustrie. Zo ook een maat om te meten en wel de EL (gelijk aan 70,9 cm). Franeker en Staveren voerden ook een EL, die respectievelijk 69,7 cm en 71,53 cm waren. De EL werd verdeeld in halven en kwarten en in duimen (2,46 cm) de Franeker El had 28 duimen en de Staverse 29 duim. De Workumer EL was niet op te delen en kwam op 28,4 duim uit. De naam EL komt van de onderarm, later werd met de gehele arm gemeten, denk maar aan de stofkoopman op de markt.

In 1504 was Albrecht van Saksen heer en meester in Friesland. En vond dat al die verschillende maten, gewichten en munten voor veel onduidelijkheid zorgden. Hij stelde één munt in voor geheel Friesland, natuurlijk wel met zijn beeltenis erop. Maar ook de maten en gewichten moesten er aan geloven. De EL van Workum werd de Friese EL, verplicht in geheel Friesland. Zo ook de Bolswarder Loop ( graanmaat van 83,6 liter) en de Leeuwarder Ommekan (1,9 liter).

In 1775 werd de Workumer EL (Friese EL) vervangen door de Hollandse EL (Amsterdamse EL = 68,8 cm). En in 1820 werd de meter verplicht gesteld.

De EL was geplaatst op de muur van het stadhuis, zodat iedereen zijn ellemaat kon ijken. (gelijk stellen van maat of gewicht).