Een hemelglobe uit Workum
de globe, vóór de restauratie

In het museum Warkums Erfskip staat een hemelglobe te pronk. Mooi gerestaureerd en schoon. Op het eerste gezicht zeg je “er staat niets op”. Maar met inkt zijn er sterren en planeten opgetekend.

Het is dan ook een hemelglobe. Deze sterren en planeten zijn waargenomen en opgetekend naar eigen waarneming, door Alle Johannes' Bokma. Alle Johannes' Bokma (1801 - 1880) was de stadsmolenmaker en architect van Workum en amateurastronoom (sterrenkundige). Rond de 18e en 19e eeuw was er een ruime belangstelling voor de sterrenhemel en wat er  zich afspeelde. Er waren bijeenkomsten en lezingen, ook in Workum. De sterrenkundigen hadden er plezier in instrumenten te bouwen, om waarnemingen mee te kunnen doen en deze vast te leggen.

Hemelglobes, of celestial-globes, dateren al uit de oudheid. Eén van de eerst bekende is die van Archimedes, zo'n 200 à 300 jaar voor Chr.. Hemelglobes werd deze gebruikt voor onderzoek en door de zeevaart. Sterrenbeelden en planeten werden en worden nog gebruikt voor de oriëntatie op zee.

Terrestial-globes, waar de werelddelen en oceanen op staan, dateren uit 1492 en daarna.
De grote ontdekkingsreizen, zoals van Amerika, maakte de mensen nieuwsgierig naar het uiterlijk van onze aardbol. Neurenberg werd een centrum van globemakers. Vanaf de 16e eeuw groeide ook Amsterdam uit tot een centrum van globemakers. Amsterdam was een moderne, nieuwe stad, met een grote toeloop van protestantse vluchtelingen, vaak met veel kennis.

In de Waag  van Workum staat dus nu een hemelglobe, toegeschreven aan Alle Johannes' Bokma. Mooi gerestaureerd. De globe is opgebouwd uit houten duigen, voorzien van een gessolaag (gips met beenderlijm),  de sterren en planeten zijn ingetekend met inkt en het geheel is afgelakt met schellak. Bokma heeft een koperen meridiaanring laten maken door T. van der Ploeg uit Grou in 1836. De restauratie was mogelijk door bijdrage van: De Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting, Stichting Juckema - Sideriusfonds, Van Heloma Stichting, Stichting het Prins Bernhard Cultuurfonds Fryslân. De restauratie is uitgevoerd door het restauratieatelier P. Peters te Almen.