Om en over het marktplein

J. de Vries

penningmeester van de Vereniging van oud-Workumers

Oostertuinstraat 17, Enkhuizen

uit 'De Oud-Workumer'. Contactblad van de Vereniging van oud-Workumers. No. 53. 13e jaargang No. 2. Januari 1971

Welke plaats van ongeveer dezelfde grootte als Workum, kan bogen op een marktplein, zo groot en fraai, als dat van Workum. De markt is altijd het centrum van Workum geweest. Het hart dat de stuwkracht verleende aan het leven van de bevolking.

Om het marktplein groeperen zich de voornaamste gebouwen. Denk maar eens aan ons mooie stadhuis, waarvan de oorsprong ligt in de 15e eeuw. Van uit het stadhuis wordt alles betreffende de bevolking geregeld. Daar zetelt de burgerlijke stand. Daar worden geboorten aangegeven, huwelijken voltrokken en sterfgevallen geregistreerd. Daar werd ook uitgemaakt wie bij loting, ingevoerd door Napoleon, 's Konings wapenrok moest dragen.

In de waag werden destijds vooroefeningen gehouden. Vroeger werd in het stadhuis nog de rechtspraak uitgeoefend, deftiger gezegd, de vierschaar gespannen.

Verder wordt het marktplein begrensd door de Grote of St. Gertrudis Kerk. Dit historische gebouw kan men terug brengen tot plm. 1480.

Dan niet te vergeten het waaggebouw met zijn luifel.

Mijn bewustzijn strekt zich niet verder dan tot ongeveer 1903. Toen was de ,,Theewinkel'' er al.

Voor mij liggen een paar oude prentbriefkaarten van ongeveer 1900. Op de plaats van de Theewinkel stonden 2 mooie, statige gebouwen. De oudsten onder ons zullen zich die huizen nog wel herinneren. Naast genoemde huizen stond toen reeds de Wijnberg, waar boven de ingang de naam Teppema prijkte. De dames Teppema heb ik nog gekend. Voor de Wijnberg stond de roodgekleurde omnibus waarmee de passagiers van de naar de trein vervoerd werden. Bij hotel Ketelaar had men een dito geel gekleurde omnibus.

Dan om de hoek van het Skil ,'t Oogje', waar naar ik meen, een zekere van der Pal de scepter zwaaide.

Aan de overkant van het marktplein stond het fraaie gebouw ,de Harmonie', waar het Departement van het Nut zetelde. De Nutsspaarbank, hieraan verbonden, was de oudste van ons land. Nu de voorgevel van dit gebouw veranderd is, is er weinig fraais meer aan te bekennen.

Verder noordwaarts bevond zich de woning en de drukkerij van wijlen de heer IJ. Kuipers. Op een oude kaart kan men zien , dat op de winkel vermeld stond: ,Snelpersdrukkerij'. Ik was denkelijk een jaar of zeven toen deze panden door brand in de as werden gelegd.

Op de hoek t.o. deze panden stonden huis met bakkerswinkel van de firma De Boer, met in de gevel een Lieve-vrouwenbeeld. Dan mag ook niet onvermeld blijven de woning van de burgemeester vlak bij het stadhuis. In mijn jeugd was dat burgemeester Ten Berge. Onder het stadhuis was nog de stadsherberg. Het marktplein zelf was voor vele doeleinden zeer geschikt. Denk alleen maar aan de weekmarkten, die er voorheen vrijdags werden gehouden.

Op een van mijn kaarten staat nog een scharesliep. De man, die de scharesliep bediende, kan ik nog voor mij halen. He was een baardig man. Een lange vrouw met op haar hoofd een hoed met bloembed, was altijd bij hem.

Op diezelfde kaart, zie ik mijnheer Jansen van de Sagofabriek 't marktplein overschrijden. Elk vrijdag was ook de firma Bakker aanwezig met zijn attributen voor de landbouw. Vlak bij de waag stond de muziektent. 's Zomers werden er om de veertien dagen op woensdag, beurtelings muziekuitvoeringen gegeven door Crescendo en Concordia.

Op Koninginnedag heerste op de markt een gezellige drukte. Dan werd er aan de burgemeester als vertegenwoordiger van van de Kroon 'n aubade gebracht door de schoolkinderen. 's Avonds werd er vuurwerk afgestoken.

Paardenmarkt ca 1914

Twee maal per jaar werd er paardenmarkt gehouden. Dan zaten Cito de Bok en Jacob Dijkstra onder de luifel van de waag oliebollen te bakken, die voor 1 cent per stuk aan de man werden gebracht. Jacob Dijkstra heeft de leeftijd mogen bereiken van 100 jaar.

In het voorjaar werden op de Markt bloemen verkocht.

Voorheen, doch ook nu nog, werden op de markt elk jaar veekeuringen gehouden. Was daarvoor beter plek te vinden dan het marktplein?

Doch genoeg over het marktplein met omgeving, anders zou ik te veel plaatsruimte vergen van ons krantje.

Enkhuizen

J. de V.

Geef me nog een drupske

Fokje M. van der Zee

redactie en administratie van de Vereniging van oud-Workumers

Doltewal 16, Workum

uit 'De Oud-Workumer'. Contactblad van de Vereniging van oud-Workumers. No. 53. 13e jaargang No. 2. Januari 1971

Zijn we al eens nagegaan hoeveel winkeltjes er in de loop der jaren verdwenen zijn in Workum, het is ook wel leuk eens te zien hoeveel tapvergunningen er verdwenen.

In de Begine net over de brug had Berend Gras een winkel en verkoop van alcoholische en sterke dranken, maar naar de markt kon men wat bij Sibbeltsje over het toonbankje kopen, terwijl aan de overkant waar een winkel van Nauta is, Peschar een café had.

links Hotel De Stad Workum en

rechts De Wijnberg en 't Oogje

Op de markt onder het stadhuis was een hotel de stad Workum en aan de andere kant van de Wijnberg het Oogje.

Hotel Ketelaar

Waar nu de Nutsspaarbank is was de Sociëteit, de garage Speerstra een hotel Ketelaar en tegenover de toren naast Hunia's drukkerij een café annex scheersalon, hier kon men het nuttige met aangename verenigen, er was alleen verlof B.

café annex scheersalon

Voorbij de toren, Gortz, ook alleen verlof B, en op het Sylspaed Landzicht waar Titus de Haas woonde. Op het Dwarsnoard had Simke Adema naast kruidenierswaren ook verkoop van sterke dranken, verderop was het café de Leeuw ook alleen met verlof B.

De Zwaan werd verplaatst van het Dwarsnoard naar de Merk, de Workumers konden dus wel hun dorst lessen, ik tel er twaalf gelegenheden die verdwenen zijn. Van mej. Gr. Riemersma, een dochter van Thomas Riemersma ontving ik het volgende liedje wat haar moeder wel eens zong:

Prijs Hogema, looft Teppema

Van Teppema naar Boersma ta ('t moest rijmen)

Van Boersma over het marktplein heen

Naar Oosterhof zijn blauwe steen

Van Oosterhof naar de sociëteit

Zo raken we onze centen kwijt

Zijn onze centen nog niet op

Naar Douwe de Jong (?)….

Van D. de Jong naar de Zwaan

Zo kunnen we dronken huiswaarts gaan.

F.M. van der Zee