 |
Al als jong meisje zag ik, dat bij mij thuis enkele dingen stonden, die ik niet bij andere gezinnen zag. Enkele schilderijen en een aardenwerk potje. Alles gemaakt door mijn pake. Als kind voelde ik een trots: mijn pake heeft iets bijzonders kunnen maken. Wie had er nu zo’n opa in ons Overijsselse dorp Raalte. |
|
|
Workum was de geboorteplaats van mijn moeder en haar heit was daar pottenbakker. Workum is voor mijn moeder levenslang een speciale plek gebleven. |
|
|
Wel is mijn moeder op 10-jarige leeftijd vertrokken uit Workum. Pake had werk gevonden in het Utrechtse Veenendaal. Een hele verandering voor het grote Workumse gezin met inmiddels |
|
|
negen kinderen. Het jongste tiende kind zou geboren worden in Renswoude. |
|
|
Toch bleef Workum dé plek voor de familie. |
|
|
Als volwassen vrouw, inmiddels getrouwd en 4 kinderen rijker, ben ik uit nieuwsgierigheid zelf begonnen met een cursus pottenbakken. Voelen en begrijpen wat er zo bijzonder is aan dit beroep van pake. Tot op de dag van vandaag is het maken van keramiek voor mij een belangrijke bezigheid. |
|
|
Blijft de nieuwsgierigheid naar de pottenbakkerij in Workum. Enkele keren ben ik met familie in Workum geweest (natuurlijk altijd een suikerbrood mee terug voor mijn moeder). De pottenbakkerij staat nog steeds op het Skill. Ik heb kennis mogen maken in 1993 met de toenmalige eigenaar dhr. Zandhuizen, eigenaar van pottenbakkerij Aurora. Omdat Aurora destijds al snel 25 jaar zou toebehoren aan de familie Zandhuizen heb ik gesprekken gehad met mijn moeder en enkele ooms en tantes om dhr. Zandhuizen te kunnen informeren over de start van pottenbakkerij Aurora. |
|
|
De informatie van mijn familie was niet erg uitgebreid. Zij waren immers op jonge leeftijd al vertrokken uit Workum. |
|
|
Wel kwam van Gerben Bakker (tweede zoon, geboren in 1922) zijn herinnering aan zijn kameraadschap met Jopie Huisman. Twee jongens, die meer dan ondernemend waren. Regelmatig te vinden in de pottenbakkerij, waar vooral Jopie mocht “meehelpen” met het opbrengen van tekeningen in glazuur. Wanneer Gerben door zijn vader naar huis werd gestuurd naar mem, omdat het etens- of bedtijd was, bleef Jopie meestal hangen. |
|
|
Ids Bakker, geboren in Tirns, en Antje Andela, geboren in Workum, zijn in Bolsward getrouwd op 7 februari 1920. In 1921 verhuist het jonge gezin, het eerste kind is geboren, naar Workum en gaat wonen op Noard of Dwarsnoard. |
|
|
Dwarsnoard 26 was in ieder geval het tweede adres van het gezin in Workum. |
|
|
Ids ging werken bij de firma de Boer. |
|
|
Van zijn toenmalige werkgever firma de Boer huurt hij een werkplaats met oven in 1923. |
|
|
In de archieven van firma de Boer staat onder nummer 167 een akte waarbij Rintje Freerks de Boer aan Hendrik Willems en Ids Bakker een werkplaats met oven verhuurt. De akte is opgemaakt in 1923. Uit onderzoek bij Tresoar blijkt deze genoemde werkplaats niet op het Skill te hebben gestaan. Het genoemde perceel perceel A 3371 was later Noard 112, 114, of 116. In 1956 werd een deel hiervan gesloopt. |
|
|
In 1928 is hij begonnen met een eigen bedrijfje in de locatie op Skill. |
|
|
De ansichtkaart met daarop de pentekening van de oven, die mogelijk rond 1920 is gemaakt. De oven is de oven gebruikt door Ids Bakker. Volgens de kinderen van Ids Bakker is de oven door hem zelf gemaakt, maar gezien de akte met de huurovereenkomst, lijkt dit onwaarschijnlijk. Ids bakker zal hooguit verbeteringen en/of reparaties hebben gedaan aan de oven. |
|
|
In 1931 of 1932 is Ids Bakker zonder zijn gezin vertrokken om een nieuwe werkkring te zoeken. Deze werd gevonden in Veenendaal. De rest van het gezin verhuist dan naar Spoardyk 36. |
|
|
Ids Bakker onderhield zijn gezin door regelmatig zijn verdiensten over te maken naar Workum. In november 1933 kon het gezin zich weer bij Ids Bakker voegen in Veenendaal. |
|
|
In het pand aan Skill bleef de pottenbakkerij, na het vertrek van Ids Bakker, wel bestaan. Wie de pottenbakkerij heeft beheerd tot de officiële overname op 3 november 1933 is mij onbekend. Misschien was het de voormalige compagnon dhr. Leo de Vreeze. Een vermoeden uitgesproken door mijn oom. |
|
|
Nu is mij bekend geworden dat op 3 november 1933 het bedrijf is overgenomen door 2 Duitsers, Albert Braüner en Erwin Wicher. Zij gingen onder de naam Aurora allerlei zaken maken, vooral bloemistengoed, souvenirs en luxe artikelen. |
|
|
Sjouke Zandhuizen, zwager van Albert Bräuner, komt bij hen in dienst. Nadat in de oorlogsjaren het bedrijf stil komt te liggen, besluit Sjouke Zandhuizen in 1946 om samen met zijn compagnon Frans Lubbers opnieuw te beginnen met de pottenbakkerij Aurora. In de zeventiger jaren neemt Johannes Zandhuizen het bedrijf van zijn vader over. |
|
|
Dan komt bij mij de vraag op, waarom Ids Bakker slechts 3-4 jaar dit bedrijf heeft gehad. Zijn kinderen waren het duidelijk met elkaar eens: het was een financieel fiasco. |
|
|
Diverse redenen kwamen naar voren: |
|
|
- Een te forse lening. |
|
|
- Een zwager, die een minder goed handelsvertegenwoordiger van het bedrijf bleek te zijn. |
|
|
- Tegenwerking van firma de Boer bij de komst van het nieuwe bedrijf |
|
|
- Een juridisch conflict over zijn handelsmerk BACO |
|
|
Wat de oorzaak ook mag zijn, de familie is ook hierin eensgezind: Ids Bakker zelf was zeker geen zakenman. Liever gaf hij zijn producten weg, dan zelf een cent teveel te vragen. |
|
|
Een combinatie van het hier genoemde zal de echte oorzaak zijn. |
|
|
Het werk van Ids Bakker werd gesigneerd met BACO (Bakker en compagnon), maar ook IBCO (Ids Bakker en Compagnon). |
|
|
Op de website staat te lezen dat de naam BACO heeft geleid tot een juridisch conflict met de gereedschapsfabriek BACO uit Zweden. Dit heeft geleid tot de keuze voor de naam AURORA. |
|
|
Zelf ken ik geen werk van mijn pake, gesigneerd met de naam AURORA. |
|
|
Er is helaas nog maar weinig werk van Ids Bakker in het bezit van de familie. In de meidagen van 1940 woonde het gezin op een plek, gelegen op de Grebbelinie, waar door het oorlogsgeweld veel is vernield. Ook bij de familie Bakker. |
|
|
Nog steeds hoop ik bij antiquairs, op rommelmarkten en in kringloopwinkels toch nog eens iets te vinden van pottenbakker Ids Bakker. Het is bijna onmogelijk, bijna 90 jaar na de Workumer periode van het gezin, maar wie kan mij meer vertellen over Ids Bakker, de Workumer pottenbakker? |
|
|
Leta Evers-Meijer, Wierden. |
|
|
Bronnen: |
|
|
Gesprekken met kinderen van Ids Bakker (1993) |
|
|
Ontmoeting met dhr. J. Zandhuizen in 1993 |
|
|
Mail bericht van dhr. A.K.D. Bräuner in 2017 |
|
|
Mail met Gerrit Twijnstra (Warkums Erfskip) |
|
|
Tresoar archieven Leeuwarden |
|
|
